The Project Gutenberg EBook of ¡CAIÑGAT CAYO!, by Fr. José Rodriguez

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: ¡CAIÑGAT CAYO!
       Sa mañga masasamang libro,t, casulatan

Author: Fr. José Rodriguez

Release Date: April 10, 2006 [EBook #18141]

Language: Tagalog

Character set encoding: ISO-8859-1

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ¡CAIÑGAT CAYO! ***




Produced by Tamiko I. Camacho, Pilar Somoza, Jeroen
Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team
at http://www.pgdp.net

¡CAIÑGAT CAYO!

I

Sa mañga masasamang libro,t, casulatan.

May lubos na pahintulot ang mañga Puno

Ang librong ito,i malilimus sa halagang isang cuarta ang isa; sa halagang sangsalapi ang sangdaan, at sa halagang apat na piso ang sanglibo, doon sa Asilo de Huérfanos sa Guadalupe, sa bayan nang san Pedro Macati, provincia nang Mainila.

Ang sulat na hing̃i ay ipadala sa P. Director cun sa Hermano Inspector nang Asilo, at bahala sila magpadala sa ituturong padadalhan sa Mainila.

Pequeña Imp. del Asilo del Huérfanos 1888.

Páhiná 1Caiñgat ñga cayo sa mang̃a masasamang libro,t, casulatan, sapagca,t, dapat ninyong tantoin na may isang cautusan ang santa Iglesiang Ina natin na ipinagbabaual ang pagbasa nang mang̃a masasamang libro,t, casulatan, pati nang pag-iing̃at at pagcacalat noon; at ipinag-uutos pa na ang sino mang magcamayroon nang gayong libro,i, ibigay agad sa mang̃a Puno nang santa Iglesia, sa Confesor cun sa Amang Cura caya; at cun sacali,t, di maibibigay ay sunuguin man lamang tambing. At ang utos na ito,i, Páhiná 2mahigpit na di sapala, na cun di ninyo ganapin ay icapagcacasala ninyo nang casalanang daquila, at cun magcaminsa,i, maguiguing excomulgado pa cayo dahil sa pagbasa noon. Caya cun cusain ninyong basahin ang isang librong natatalastas ninyong baual nang santa Iglesia ay magcacamit cayo nang casalanang daquila, at cun sa saui ninyong palad ay abutin cayo nang camatayan sa gayong calagayang ay mapapacasama cayong magpasaualang hangan.

Ang mang̃a Puno nang santa Iglesia, sa macatouid, ang santo Papa at ang mang̃a Poong Cardenal na pinatungculan niya, sampon nang mang̃a Guinoong Obispo, ay mayroon silang capangyarihan macapagbabaual nang balang mamasam-in nilang librong icasasama nang mang̃a calolouang quinacaling̃a nila; at caya ng̃a Páhiná 3catungculan naman nang baua,t, sino mang cristianong sundi,t, ganaping lubos ang canilang mang̃a utos tungcol dito.

Ang balang minamasama,t, ibinabaual nila,i, tinatandaan nama,t, isinasacay sa isang librong pinacalistahan nang mang̃a librong baual at masasama. Ng̃uni,t, palibhasa,i, hindi mangyayaring mabalitaan nila,t, maquita ang lahat na mang̃a masasamang librong ipinagcacalat sa sangcacristianohan; na caya,t, di naman mangyayaring matang̃ing maipagbaual na lahat; at sa cabila nama,i, cun itulot na basahin hangan di tang̃ing ipagbaual ang mang̃a gayong libro,i, macasasamang lubha sa mang̃a caloloua; dahil dito,i, ang santa Iglesia, ang mang̃a nasabing Puno baga nang santa Iglesia, upang mahadlang̃an hangan macacayanan din Páhiná 4lamang, ang gayong mang̃a calaguim-laguim na capahamacan, ay mayroong ibinigay sa atin nang mang̃a utos na paraang pagcacaquilanlan nang mang̃a libro, na, cun di pa tang̃ing ipinagbaual, ay dapat nating parahing baual; at cun sacali,t, basahin ay ipagcacasala natin nang casalanang daquila, na para rin cun basahin ang tang̃i nang ipinagbaual.

Isusunod co ng̃ang sasaysayin dito ang mang̃a pang̃ulong utos na paraang aquing sinabi, at nang mapagquilala mo, guiniguilio cong bumabasa nito, ang dapat mong asalin tungcol dito sa lubhang mahalagang bagay na icaliligtas nang caloloua mo sa capahamacang ualang hangan.

Páhiná 5

II.

Ang caunaunaha,i, baual ang lahat na mang̃a libro sa Santong Casulatan na inihulog nang mang̃a ereje sa uicang castila, cun sa uicang tagalog, cun sa alin mang uica; cun sacali,t, cristiano man ang maghulog ay cun ualang pahintulot ang mang̃a Puno.—Caya ng̃a ang lahat na mang̃a libritong hang̃o sa santong Sulat sa bagong Testamento, na ipinagcacalat na limbag sa Oxfort at sa Hong-kong sa uicang castila at cung magcabihira,i, sa tagalog, ay pauang baual; sampon niyang mang̃a Evangeliong uicang castila cun tagalog caya, na iniing̃atan nang marami, cun isinasabit sa liig na parang anting-anting, ay baual din naman.

Ang icalaua,i, baual din ang Páhiná 6mang̃a librong sadyang nagtutucoy, nagsasalita, cun nagtuturo caya nang calibugan, cahit doo,i, ualang nahahalong maling aral cun erejía caya.—Alinsunod dito,i, baual iyang lahat na mang̃a palasintaha,t, auit at corridong paraparang mahahalay, na totoong quinauiuilihang basahing nang caramihang mang̃a tagalog, lalaqui man at babayi man. ¡Daming ba pa nang mang̃a nang̃apapang̃anyayang caloloua dahil dito sa mang̃a tampalasang auit at palasintahan! Cun touirin ninyong mabuti ay agad matatalastas na ang pagcapang̃anyaya nang di mabilang na mang̃a bagong-tauo,t, dalaga,i, nagmula sa pagbasa nitong mang̃a baual na auit at palasintahan.

Ang icatlo,i, baual naman ang mang̃a devociones cun tauaguin, ang mang̃a panalang̃in, at mang̃a Páhiná 7casulatang quinapapalamnan nang mang̃a pang̃acong sinung̃aling, na di umano,i, ang mang̃a gayo,t, gayon ay ualang di pangyayari.—Caya ng̃a,t, alinsunod dito,i, iyang mang̃a panalang̃in, at iyang mang̃a casulatan na di umano,i, nalaglag sa Lang̃it, at nasumpung̃ang nacababao sa santo Sepulcro, sa altar cayang pinagmimisahan nang santo Papa, at iba,t, iba pang ganito na ipinalimbag sa mang̃a panahong ito sa uicang castila ma,t, sa uicang tagalog, at ipinagcacalat na mainam nang mang̃a alagad nang demonio, ay pauang baual, at ipagcacasala nang sino man ang pagdarasal at ang pagbasa noon, pati nang pagcacalat at pagiing̃at niyon.

Ang icapat ay baual din naman ang lahat na mang̃a libro, mang̃a munting fojas, at munti man mang̃a Páhiná 8casulatang nagtuturo nang panghuhula, panggagayuma, pangculam, at iba,t, iba pa.—Ayon dito,i, ipinagcacasala ang pagbasa,t, pag-iing̃at ang mang̃a lunario, cun tauaguin nang iba; at iyang lahat na mang̃a casulatang iniing̃atan nang mang̃a hang̃al na ualang namumuang̃an; na marahil cun caya iniing̃ata,t, pinaniniualaan ay di umano,i, sulat yaon nang mang̃a matatanda, na mang̃a hang̃al pa sa canila.

Ang icalima,i, baual na lahat ang mang̃a libro na hangan sa taon 1584 at hangan ng̃ayo,i, nilimbag ó lilimbaguing ualang itinuturong pang̃alan nang sumulat ó cumatha, nang nagpalimbag, nang pinaglilimbagan, pati nang panahong ipinagpalimbag; at cun sacali ma,t, may itinuro ang lahat nang ito,i, mang̃a hindi totoo ang itinuturo, at paconouari lamang; Páhiná 9sapagca,t, ito,i, nagpapaquilalang dapat pang̃anibang may taglay na lico,t masasamang aral na di dapat basahin nang isang cristiano.—Alinsunod dito,i, ang lahat na mang̃a auit at corrido, na arao-arao,i, ipinalilimbag na ualang pahintulot, at ualang itinuturong may catha, (na palibhasa,i, iquinahihiya ang sinulat ay di ibig na maquilala) ay paraparang baual na lahat; lalong lalo na,t, ang caramihan niyang mang̃a auit ay mang̃a punong puno nang mang̃a camaliang di naayon sa mang̃a aral nang santa Iglesia.

Gayon din naman iyang mang̃a libro,t casulatang ipinagcacalat ng̃ayon sa uicang castila at sa uicang tagalog na uala ring itinuturong may gaua,t, may palimbag; at ang laman niyon ay pauang cabulaanang laban sa señor Arzobispo at sa mang̃a Pareng Páhiná 10religioso, na pati nang mang̃a cagalang-galang na mang̃a Madre religiosa, ay di rin quinaalang-alang̃anan nang tampalasan nilang pluma, ay ang lahat na ganiyang mang̃a libro,t, casulatan ay baual na basahin, at ipagcacasala nang daquila ang pagbasa,t, pag-iing̃at noon, at lalong lalo na ang pagcacalat.

Pauang cabulaanan, uica co; sapagca,t, cun mapatotohanan nila sana ang canilang mang̃a sinasabi ay hindi nilang ipagmamacahiyang maalaman ang canilang mang̃a pang̃alan; at cun totoo sana ang laman niyang mang̃a carimarimaring sulat ay ualang sucat icatacot ang may catha man, ang lumimbag man, ó ang nagpapalimbag, at nagpapacalat caya, cahit sila,i, ipaghabla,t, isacdal sa Justicia nang mang̃a pinararatang̃an nila nang gayong mang̃a casamaan. Páhiná 11¡Tunay ng̃a pala na ang mang̃a nagcacalat nang mang̃a gayong sulat na anónimo (ualang pang̃alan) ay sucat ipaquibilang sila sa mang̃a tauong ualang hiya!

Ang icaanim ay baual ang lahat na mang̃a librong sulatin cun ipang̃alat, na ang taglay na laman ay mang̃a maling caisipa,t, mang̃a aral na laban sa pinasasampalatayanan sa atin nang santa Iglesia.—Gaya nang̃a baga nang librong catha nang Dr. Rizal, na ang pang̃ala,i, Noli me tangere, na pinupuri,t, binabasang ualang agam-agam nang maraming natuturang cristiano, baga ma,t, sa pagbasang ito,i, nagcacamit sila nang casalanang daquila; sapagca,t, ang nasabing libro,i, punong puno nang mang̃a erejía,t, mang̃a aral na laban sa ating santa Religión. Halos sa Páhiná 12baua,t, fojas at sa baua,t, talata ay may mababasa roong mang̃a sabing sinung̃aling, mang̃a udyoc na capangahasan, mang̃a nacamumuhi,t, mahalay na iparing̃ig sa mang̃a tunay na cristiano, mang̃a paglalapastang̃an sa mang̃a cagalang-galang na Puno nang santa Iglesia at sa caramihang cristiano, mang̃a pagsisiphayo sa Dios, mang̃a camangmang̃a,t, cahunghang̃ang humihicayat sa pagcampi sa tacsil at sucab na si Lutero at sa iba pang mang̃a ereje, mang̃a aral na lubhang lihis at mang̃a erejíang tunay; ano pa,t, hangan sa umuudyoc upang houag sampalatayanang may Dios. Ang lahat nang ito,i, pauang mababasa diyan sa tampalasang libro, at caya baual na basahin, at ang pagbasa noo,i, isang lubhang mabigat na casalanan. At ang may catha noon, Páhiná 13ang Dr. Rizal baga, cun taimtim sa caniyang loob ang mang̃a sinulat niya sa nasabing libro at hindi pa niya pinagsisisiha,t, tinatalicdan, ay dapat na ariin siyang tacsil at tampalasan sa Dios, ereje at excomulgado.

Tingni, mang̃a guiniguilio cong tagalog, tingni,t, masdan itong caauaaua capoua ninyong tagalog, na pinupuri nang marami sa inyo na parang ualang capara sa carunung̃an; ualang dao ga sino si Rizal; di umano,i, capurihan dao nang lahi ninyong tagalog, na sucat ninyong ipagparang̃alan. ¡Ay sa aba co! At lalong catampatang sabihin, na sucat inyong ipagmamacahiya ang gayong cahabag-habag na bulag na loob; sapagca,t, siyang caunaunahang tagalog na cusang gumamit nang caniyang camay sa pagsulat nang mang̃a catacot-tacot na catampalasanan sa Dios, sa ating santa Religión cristiana, at sa mang̃a sinasampalatayanan natin.

Bucod pa sa siya,i, tampalasan, ay hañgal pa naman sa madlang bagay; sapagca,t, cun siyasatin ang pagcagaua nang nasabing libro,i, isip ninyong hindi ang camay nang may bait na tauo, cundi ang paa nang isang mangmang ang isinulat noon; at halos sa lahat nang fojas ay mapagmamalas na ang gumaua,i, hang̃al na Páhiná 14hang̃al sa paghahanay nang masanghayang pananalita, lalong lalo na sa uicang castila; ang totoong tang̃ing matatanghal doon ang sino man ay ang isang sucab at tacsil na pagcapoot niya sa ating santa Religión at sa España.

Ang icapito,t, catapusa,i, baual ang lahat na mang̃a librong malaqui ma,t, maliliit, ang mang̃a munting calat na casulatan, ang mang̃a diario, at balang nang sulat na ang laman ay lumalaban sa mang̃a aral nang santa Iglesia; ang tanang casulatang nagpupuri sa mang̃a camaliang hinati,t, sinala nang santo Papa, gaya nang mang̃a sinala ni Pio IX sa caniyang casulatang padala sa sangcacristianohan, nang 8 de Diciembre de 1864; ang balang nang sulat na cumucut-ya sa mang̃a Santong guinagalang nating sa mang̃a altar, cun nagsasalita caya nang mang̃a cabulaana,t, ipinataratang sa canila nang mang̃a Páhiná 15gaua, mang̃a uica,t, mang̃a acalang di ucol sa cabanalan; ang lahat nang mang̃a librong nanunuya sa mang̃a Sacramento,t, sa mang̃a ugaling paraang na ipinag-uutos nang santa Iglesia sa pagmimisa, pagdarasal, at sa iba,t, ibang mang̃a gauang magaling; at sa cauacasa,i, ang dilang casulatang sa conouari ma,t, di conouari ay cumacampi sa mang̃a camaliang aral na laban sa pananampalataya at sa mang̃a mabanal na asal.—Laban dito sa cautusang itong bigay nang santo Papang si Pio IX, upang masaula ang mang̃a cristiano sa pagbasa nang mg̃a masasamang diario, ay hindi lamang nagcasala ang mang̃a bumabasa nang balang na sa mang̃a nasabing casulatan, cundi pa naman ang nang̃acacatulong sa pagpalimbag at sa pagcacalat, gaya baga cun limbaguin, Páhiná 16ipagbili, bilhin, pasulat, at iba pa.

Ang pitong utos na ito,i hang̃ong lahat sa libro nang indice sa naturang casulatan ni Pio IX na dapat nating talimahi,t, ganapin, cun tunay nating ibig na mapacagaling.

III.

Bucod pa sa rito,i, cun caya gayon ang ipinag-uutos nang santa Iglesia sapagca,t, ito,i, utos din naman nang Dios, na turo sa atin nang catutubo nating bait; na cahit di ipagbaual nang santa Iglesia, at mauala man ang listahan nang mang̃a librong baual na, at cahit di nagcaroon nang mang̃a utos na paraang pagcacaquilanlan nang mang̃a masasamang libro, ay nagtuturo sa atin ang catutubo nating bait na di dapat basahin ang mang̃a Páhiná 17gayong librong masasama. At sa catunaya,i, magsabi ca sa aquin: ¿di caya baga mabigat na casalanang laban sa icalimang utos nang Dios ang cumain cun uminum caya nang lasong icatatapus nang sariling buhay, at icamamatay nang ating catauan? Ay ano ¿di caya baga lalong mabigat na casalanan ang cumain nang lasong icatatapus nang buhay nang atin caloloua, na icamamatay baga niya dahil sa pagcauala sa caniya nang pananampalataya? Diyata,i, pinatotohanan co sa iyo na ualang mabisang lasong icamamatay nang ating catauan na sucat mapara sa lasong taglay nang masasamang libro; lasong sacdal nang bisa sa icasisira nang pananampalataya,t, icamamatay tuloy nang ating caloloua; lason ng̃ang camatay-matay na capag nahahalata nating nasisilid sa ano Páhiná 18mang casulatan ay catungculan nating pang̃ilagan, at cun dili,i, magcacamit tayo nang mabigat na casalanan cun ituloy nating basahin. Caya ng̃a ualang maimatouid ang maraming bumabasa nang mang̃a librong limbag ma,t, sulat camay, gaya nang mang̃a cay Rizal, na ang itinututol nila,i, di pa ipinagbaual; sapagca,t, cun di pa tang̃ing ipinagbaual, ay baual na talaga, ayon sa mang̃a cautusang sinasaysay na; at bucod pa sa rito,i, capag naquiquitang may lason nang mang̃a erejía at mang̃a lisiyang aral ay ipinagbabaual nang catutubo nating bait, na nagpapaquilala sa ating yao,i, utos nang Dios. Sucat na lamang na sabihin sa iyo nang Confesor ó nang ibang mabait na Sacerdote, cun nang iba pa mang tauo na nacacaalam, at cahit icao man ang Páhiná 19macamasid na ang gayong libro,i, masama, at pagdaca,i, dapat mong bitiua,t, ibigay sa iyong Confesor cun sa iyong Amang Cura, at cun dili caya ipagatong mo sa apoy; sapagca,t, cun pabayaan mo muna sa bahay may pang̃anib na mabasa; at ang cusang lumalagay sa pang̃anib ay diyan siya mapapang̃anyaya, uica nang Dios Espíritu Santo. Caya ng̃a, cristianong bumabasa nito, ay houag cang paraya sa iyong sarili, na gaya nang ibang marami na ang acala,i, hindi totoong nacacapahamac ang pagbasa nang mang̃a masasamang libro; sapagca,t, hindi masama lamang, cundi casamasamaan ang quinasasapitan nang sumusuay sa mang̃a utos na ito. ¡Ay capatid co! Sinong macapagsasalaysay nang mang̃a casiraang nangyayari sa mang̃a caloloua dahil sa pagbasa nang Páhiná 20mang̃a masasamang libro? Ang uica nang P. Doctor Sardá: «na ang isang masamang librong may taglay na mang̃a tacsil na udyoc, cun mang̃a mahahalay ang halimbaua ay higuit ang casamaan sa mapagcanulong caibigan, higuit ang cahunghang̃an sa mahunghang na maestro, at lalong dapat capootan sa magdaraya,t, mapaghibong tauo. Ualang imic-imic, at di nang̃adaramdaman ay unti-unting binabagbag ang puso, inililigao ang lalong matalinong isip, sinisira ang lalong maayos na cabaitan, hinihila ang calooban sa mang̃a lisiyang asal, pinupucao ang mang̃a mahahalay na pita, pinapaniniig sa maruruming gaua at malibughaang casalanan». ¿Ano caya ang dahil na yaong binatang dating mabait at masunurin sa magulang ay ng̃ayo,i, naguíng Páhiná 21mapagyabang at ualang cahihiyan? Cun ano,t, yaong dalagang dating masayang loob at mahinhing asal ay ng̃ayo,i, laguing namamanglao at caguitla-guitlang ugali? Cun sino ang nagnacao sa canila nang cabaitan, nang cahinhinan, nang casayahan nang loob, sampon nang casiglahan nang canilang catauan? ¡Ay sa aba co! Yaon palang tampalasang libro, yaong mahalay na auit, yaong carumal-dumal na palasintahan, yaong maruruming tula, na paraparang pinatutuloy sa bahay nang ualang pag-iing̃at na magulang! ¡Ay sa aba ninyo, mang̃a magulang! at cayo ng̃a ang hihing̃ang sulit nitong mang̃a casiraang iquinapapahamac nang di mabilang na mang̃a masasama na di ninyo pinalalayo sa inyong bahay at sa camay at mata nang inyong mang̃a Páhiná 22anac! Sapagca,t, maniuala cayo,t, dili, ay uuliting cong sabihin ang sinabi co nang madalas: Ay nagcacasala nang daquilang casalanan ang sino mang cristiano, na baga ma,t, natatalastas niyang baual, ó dapat man lamang ipagbaual, ay bumabasa nang mang̃a tampalasang libro. At di lamang nagcacasala ang bumabasa nang mang̃a librong yaon, cundi pa naman ang nag-iing̃at, sapagca,t, utos nang santa Iglesia na ibigay sa mang̃a Puno, cun dili caya,i, sunuguin. At nagcacasala rin nang daquila ang magpahiram sa ibang ualang pahintulot sa pagbasa nang masasamang libro.

IV.

Alinsunod dito sa mang̃a sinabi co magpahang̃an ng̃ayo,i, marahil Páhiná 23nasain mo, cristianong bumabasa, ang ilang malinao,t, tapat na hatol, na parang pinacareglang aalinsunurin; na cun sundin mo naman ay macapang̃ing̃ilag ca sampon nang iyong mang̃a casambahay, mang̃a caibigan nama,t, caquilala, sa mang̃a daquilang pang̃anib na laguing nasusumpung̃an sa pagbasa nang mang̃a masasamang libro. Isasaysay co ng̃a sa iyo ang mang̃a inaacala cong lalong quinacailang̃an at lalong bagay sa pagtatamo nang ninanasa nating paquinabang.

Una-una. Capag banta mong bumili cun bumasa nang anomang libro, munti ma,t, malaqui man, nang diariong may mang̃a lamina,t, uala, nang auit man, tula man, maguing limbag maguing sulat camay, ay bago mong bilhin ó basahin ay dapat mong usisain Páhiná 24muna cun baual, cun dili caya; ó cun dapat maguing baual sapagca,t, masama.—Ang pag-uusisa nito,i, nacacailang̃ang siyasatin mo cun ang librong bibilhin ó babasahin ay natatamaan nang alin man sa mang̃a pitong utos na paraang pagcacaquilanlan nang mang̃a librong dapat na ipagbaual, na baual na talaga; at ang lalong maigui sa lahat ay magtanong ca sa Confesor, cun sa Cura caya, cun sa canino mang banal na sacerdote; at ang paraan na ito,i, lalong magaling, sapagca,t, malalayo ca sa pang̃anib nang pagcacamali.

Icalaua. Dapat mong tandaang pinacalandas di dapat sinsayan ang houag bumili, at houag bumasa nang ano mang libro, auit, at casulatang uala sa unang fojas na may lubos na pahintulot ang mañga PUNO. Sapagca,t, ang Páhiná 25ayao huming̃i nang pahintulot sa mang̃a Puno ay marahil hindi cristiano, at cun ganoon sucat nang ipaquibilang sa mang̃a baual ang quinathang libro; at cun cristiano naman, at ayao huming̃i nang pahintulot ay hayag siyang souail na cristiano, at masasapantahang magtuturo nang camalian.

Tanto cong magaling na yaong ibang libro,i, di nagcacailang̃an nang pahintulot, at nang mailimbag; at mababasa ng̃a cahit uala ang gayong pahintulot; datapoua,t, sang-ano man ang pag-iing̃at tungcol dito,i, alang̃an pa; sapagca,t, sa casamaang nang mang̃a panahong quinalalag-yan natin ay pati sa mang̃a librong di nagcacailang̃an nang pahintulot, cun magcabihira,i, iguiniguiit din ang mang̃a erejía at mang̃a lisiyang aral: caya ng̃a cailang̃an Páhiná 26din sumigao na ualang tugot: ¡Caing̃at cayo sa mang̃a masasamang libro,t, casulatan!

Napagunaua mo na marahil, na sa toui cong sinasabing cailang̃an ang pahintulot nang mang̃a Puno, ang tinutucoy cong mang̃a Puno ay ang sa santa Iglesia, ang Santo Papa baga at ang mang̃a Poong Obispo, palibhasa,i, sila na lamang ang macahahatol nang cagaling̃an at casamaan nang ano mang libro.

Icatlo. Cun totoong totoo,t, ninanasa mong houag magcamali dito sa daquilang bagay na ito, ang lalong mabisang paraan, na nasasaclauan nang lahat na mang̃a ibang paraang iyong mapipili, ay ito ng̃a: Na houag cang bumili, at houag bumasa nang ano mang libro, diario, auit at ano mang casulatan na di ca maquipagsanguni muna sa Páhiná 27iyong Confesor, sa iyong Amang Cura, cun sa ibang banal na Sacerdote. At ito rin ang dapat mong ipasunod sa iyong mang̃a nasasacupan. Sapagca,t, doon pa sa mang̃a librong hindi masama, at may pahintulot ang mang̃a Puno sa paglimbag, ay marami rin ang di mo nararapat basahin, sapagca,t, marahil macasasama sa iyo; at caya ualang macapaghahatol sa iyo nang tapat gaya nang mang̃a may catungculang magsaquit sa icagagaling nang iyong caloloua.

Sundin mo ng̃a, guilio cong cristiano, itong mang̃a bilin co sa iyo, at ipasunod mo naman sa iyong mang̃a nasasacupan, at hindi ninyong icapapang̃anyaya ang mang̃a masasamang casulatan. At cun sacali,t, dala nang di ninyo carunung̃an nang dacong arao ay may pinatuloy cayo sa inyong Páhiná 28bahay na mang̃a librong masasama ay inyong pagsicapang hanapin, ay dalhin ninyo agad sa Amang Cura cun sa Confesor, na ito ng̃a ang lalong magaling; ng̃uni,t, cun di ninyo magagaua ito,i, sunuguin ninyong tambing. Sunuguin, sunuguing ualang aua,t, hinayang sa salaping ibinili niyong mang̃a libro, at nang houag cayo,i, masunog sa infierno dahilan sa canila.

¡Ay capatid co! cun tularan mo sana ang magandang halimbauang ipinaquita niyaong isang babaying nang̃ang̃alacal nang libro, ayon sa sinasalita ni P. Mach sa caniyang librong «Tesoro del Catequista»:

Nang malapit nang mangyari yaong balitaa,t, malaquing pagcagulo doon sa caharian nang Francía, ay may isang babaying nang̃ang̃alacal nang libro na dinatnan nang balita, na si P. Borgar (Beauregard) ay lubhang mariquit na magsermon, na caya ng̃a hinahang̃aan siya nang lahat na taga Paris. Páhiná 29Dala nang balitang ito,i napasa simbahan nang Nuestra Señora de Paris ang nasabing babayi, at gayac siyang maquiquinyig nang pang̃ang̃aral nang Pareng yaon; at nagcataon naman na ang mang̃a sinasabi nang Pare noong gabing yaon ay pauang nauucol sa mang̃a masasamang libro. Ang naturang babayi, baga ma,t, timtima,t, may puri, ay nagbibili nang mang̃a librong laban sa ating santa Religión at laban din sa magagaling na asal. Anaqui nabulagan siya nang casaquiman sa salapi, gaya nang pagcabulag nang maraming naglalaco,t, nang̃ang̃alacal nang mang̃a mahahalay na palasintahan, auit, corrido at iba,t, iba pang mang̃a masasamang casulatan, at di nila inaanumana ang mang̃a casalanang di mabilang na quinacamtan nila, at ang mang̃a quinacamtan nang iba dahilan sa canila. Ng̃uni,t, ang babaying yao,i, dahil sa pang̃ang̃aral nang Pare ay iminulat niya ang mata nang caniyang isip, caya,t, napagquilala, na ang mang̃a tampalasang librong lumalaban sa santa Religión, at umaaquit sa maruruming hilig nang catauan, ay parang bucal nang camatay-matay na lasong sumisira sa caloloua,t, puso nang tauo; at ang mang̃a nagpapalimbag, nagbibili, cun tumutulong sa papaano mang paraan nang pagcacalat sa mang̃a gayong libro ay catulad nang mang̃a manglalason; at darating ang arao, at sila,i, hihing̃an nang Pang̃inoong-Dios nang mahigpit na pagsusulit sa mang̃a caguluha,t, casalanang nangyari dahil sa canila. Halos Páhiná 30di ng̃a magcasiya sa loob nang babaying yaon ang sisi sa sarili, at napag-unaua na ang pang̃ang̃alacal niya,i, lubhang di carapat-dapat sa isang calolouang may iniing̃atan pang cahihiyan at pagquilala sa Dios; caya ng̃a,t, minabuti niyang lisanin magpacailan man ang paghahanap buhay na yaon. Nang matapus ang sermon ay tinung̃o niya ang bahay nang Pare, at nagsabi sa caniya nang ganito: Aquin napagquiquilala, Ama co, ang cadaquilaan nang aquing pagcacasala sa pagbibili co nang mang̃a masasamang libro; ng̃uni,t, yayang minulan na ninyo ang paggamot sa aquing caloloua,i, lubusin ninyong pagcagaling̃in: pumaroon po cayo sa aquing tindahan, tignan ninyo ang mang̃a librong naroroon, at sunuguin po ninyo ang lahat na mamasamain ninyo. Sang-ano man ang maguing capang̃aluguihan co, at mauala man sa aquin ang lahat cong mang̃a tinubo, ay mamagaanin cong lahat, houag lamang mapacasama ang aquing caloloua. Pinuri ni P. Borgar ang gayong magandang banta, at nang̃acong tutulong̃an siya sa pagganap nang caniyang ninanasa. Quinabucasa,i, naparoon siya, ibinucod ang mang̃a masasamang libro,t, itinuro sa babayi, na quinuha nito,t, isinugbang lahat sa isang malaquing siga na caniyang inihanda. Ang halaga nang mang̃a sinunog na libro,i, mahiguit dao sa sanglibo,t, dalauang daang piso; at magmula noo,i, pinagtiticahan niyang mahigpit na hindi na magbibili nang Páhiná 31mang̃a ibang libro, cundi yaon lamang macapagpapagaling sa mang̃a caloloua.

¡Tularan naua itong magandang halimbaua nang mang̃a sederang naglalaco nang mang̃a bagay bagay na auit at masasamang libro! Tularan mo rin ng̃a, guiniguilio cong bumabasa, cun sacali,t, sa mang̃a nacaraang arao,i, di ca nagpacaing̃at capara nitong babayi; at tungcol sa haharaping arao ay houag cang lumihis munti man sa mang̃a itinuro sa iyo dito sa libritong ito. At isinasamo co pa sa iyo na ipaquilala mo ang libritong ito sa iyong mang̃a hinlog, mang̃a catoto,t, mang̃a caquilala, at nang sila nama,i, gumanap nang mang̃a bilin dito: at cun magcaganoon ay mahahadlang̃an ang marami sa mang̃a capahamacang dala nang masasamang libro,t, casulatan.

¡Loobin naua nang catamis-tamisang Páhiná 32Puso ni Jesús at nang calinis-linisang Puso ni Maria, sampon nang maloualhating Poon san José, na pagpalain nila,t, gauaran nang mahal nilang bendición itong munti cong pagod, upang mapaquinabang̃an nang mang̃a caloloua, at mapatungcol na lahat sa lalong capurihan nang Dios. Siya naua.

Fr. José Rodriguez

Religioso sa Orden ni san Agustin.

End of the Project Gutenberg EBook of ¡CAIÑGAT CAYO!, by Fr. José Rodriguez

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ¡CAIÑGAT CAYO! ***

***** This file should be named 18141-h.htm or 18141-h.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/1/8/1/4/18141/

Produced by Tamiko I. Camacho, Pilar Somoza, Jeroen
Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team
at http://www.pgdp.net


Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org

Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card
donations.  To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.

Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.

Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.

*** END: FULL LICENSE ***